Na het landen op de luchthaven Landvetter was de eerste stap een Flygbuss naar Göteborg centralen. Toegegeven, ik was al eerder in Zweden geweest. Ooit in een duister verleden één middag in Malmö, verder een paar dagen in Stockholm. Maar nu zou ik voor het eerst drie weken in Zweden zijn. En voor het eerst in Göteborg. Veel tijd was er echter niet om de stad te bewonderen, ik moest immers nog met trein en bus naar een klein dorp midden op het platteland.
Zweden kent veel tradities rondom kerst. Zo ook de stad Gävle, die aan de oostkust ligt, een stuk boven Stockholm. In december wordt daar een grote bok van stro neergezet en elk jaar is het weer spannend: blijft hij staan? Het beest van stro heeft het al zwaar te verduren gehad – de bok wordt vaak in de fi k gestoken - maar heeft ook mooie jaren gekend. Op het moment van schrijven is de bok van 2024 nog niet “geboren”, dus ben ik de geschiedenis ingedoken.
Het is een van de meest bekende feestdagen in Zweden: midzomer. Het wordt eind juni gevierd en is voor veel Zweden belangrijk. De feestdag is voor veel mensen een vrije dag en duidt het begin van de zomer aan. Wat zijn de huidige tradities rondom deze feestdag en zijn die veranderd door de jaren heen?
Het besluit van Zweden om lid te worden van de NAVO werd door velen gezien als het einde van een tijdperk. Een tijdperk waarin Zweden bekend stond als een neutrale speler binnen de wereldpolitiek. De status van het land als ‘niet oorlogvoerend’ tijdens de Tweede Wereldoorlog is hiervoor een vaak genoemd voorbeeld. Hoe neutraal de positie van Zweden daadwerkelijk was tijdens de Tweede Wereldoorlog valt te betwisten, en is dan ook een veel besproken onderwerp. Ik ga echter kijken naar een andere gebeurtenis die de reputatie van Zweden als een neutraal land tegenspreekt. Namelijk de mate waarin de Zweedse FRA, een regeringsagentschap dat verantwoordelijk is voor het onderscheppen van radiosignalen, en de Amerikaanse NSA, de geheime dienst van de Verenigde Staten, nauw hebben samengewerkt sinds de Koude Oorlog. Deze informatie werd vrijgegeven door klokkenluider Edward Snowden in 2013, en leidt tot een belangrijke vraag: Heeft Zweden sinds de Tweede Wereldoorlog ooit daadwerkelijk gehandeld naar haar neutrale status, of kunnen we het land zien als een wolf in schaapskleren?
Als men denkt aan kolonialisme, dan wordt er al snel gedacht aan de praktijken van de Spanjaarden en de Portugezen in de vijftiende eeuw, en ook die van Nederland later in de zestiende eeuw. Het is dan ook vrij bijzonder dat de korte aanwezigheid van de Zweeds-Amerikaanse religieuze groepering in Jeruzalem, de geschiedenis is ingegaan als een Zweeds-Amerikaanse kolonie. In dit artikel neem ik je mee naar waar deze mensen vandaan kwamen, en waarom zij ervoor kozen om te verhuizen naar Jeruzalem.
Je master in Scandinavië. Voor velen die dit lezen zal het geen vergezochte droom zijn. Gelukkig is er de EU. Over een visum hoef je je geen zorgen te maken, en door maar met je paspoort te zwaaien verdwijnt de rekening voor het collegegeld als de zon achter de Zweedse herfstwolken. Althans, dat dacht ik. Puntje bij paaltje stond er nogal een muur voor m’n neus: het gebrek aan een Zweeds BSN, en in het verlengde BankID. Dus, om de volgende invandrarna wat grijze haren te besparen, een simpele gids hoe overleef ik de Zweedse bureaucratie?
Iedereen die wel eens alcohol heeft gedronken in Zweden zal zijn opgevallen dat de prijzen daar veel hoger zijn dan in Nederland. Zo blijkt uit de gegevens van Eurostat dat de gemiddelde prijs van alcohol in 2020 bijna 65% duurder was in Zweden dan in Nederland. Dit riep bij mij vragen op. Waarom is alcohol zo duur in Zweden? Wat voor andere regels heeft Zweden omtrent alcohol? En wat voor effect heeft dit? Ik heb dit uitgezocht tijdens een onderzoek voor het vak De Wereld van de Mens, en voor deze editie van Noorderlicht wil ik mijn bevindingen graag in beknopte vorm met jullie delen.
“Big Brother is watching you.” Zelfs als je het boek van Orwell niet gelezen hebt, doet deze uitspraak wel een belletje rinkelen. In de huidige digitale wereld is er veel discussie over de beschikbaarheid en het gebruik van persoonlijke gegevens op het internet.
In Zweden lijkt dit sociale debat echter lang niet zo levendig als elders.
Maken zij zich dan niet druk over hun online privacy?
Als echte chocoladeliefhebber en iemand die al haar hele leven in Zweden komt, ben ik een besliste kladdkaka fan. Kladdkaka is een Zweedse chocoladetaart die van binnen plakkerig en zacht is. Ik heb het ondertussen al heel vaak gegeten bij verschillende Zweedse bakkerijtjes. Nou zijn ze natuurlijk altijd lekker, maar de allerlekkerste versie is te vinden in Ljugarn op Gotland, in een bakkerijtje genaamd Espegards Konditori. Na jaren gevraagd te hebben om het recept is het mij afgelopen zomer – toen ik eindelijk Zweeds sprak – gelukt.
Zweden staat erom bekend dat het voorop loopt in gendergelijkheid. Dat begint al in de kleuterklas. Zo zijn alle Zweedse scholen verplicht om te streven naar gendergelijkheid in de klas (Shutts et al. 3), maar er zijn ook Zweedse scholen die een extra stap zetten: de zogenaamde genderneutrale scholen. Deze scholen vermijden zoveel mogelijk het gebruik van han/hon (hij/zij) en gebruiken in plaats daarvan het Zweedse onzijdige voornaamwoord hen. Daarnaast passen ze verhalen en liedjes aan om traditionele genderrollen tegen te werken en wordt er geprobeerd gendergebonden gedrag te vermijden (Shutts et al. 4). Hier is veel ophef over ontstaan. Is genderneutraal onderwijs schadelijk voor kinderen?
Gaat het te ver, of is het juist nodig?
De Noordse munt is een langzame dood aan het sterven. Een toename in pinbetalingen,
online transacties en nu ook inflatie maken de munten steeds minder nuttig. Ik klink wellicht als een romanticus, gericht op het vastleggen van dat waardevolle stukje cultuur voordat het een stille dood ondergaat in de nevel van de geschiedenis. Toch heb ik vreemd genoeg totaal geen moeite met het verdwijnen van contant geld, hoewel ik mij ook bewust ben van het belang ervan. Ikzelf betaal ook nooit meer met een biljet, laat staan die paar tien- of twintigcentmuntjes in mijn bezit; of nog erger die ene één cent die je hebt weten te krijgen in Duitsland. En toch, ondanks alles, schrijf ik hier een ode aan de Noordse munt.
Al jaren staat Zweden bekend als een van de succesvolste landen van het Eurovisie Songfestival. Zweden heeft in totaal zeven keer gewonnen en onder andere ABBA (ʻWaterloo’) en Loreen (ʻEuphoria’ en ʻTattoo’) hebben grote hits gescoord met hun winnende nummers. Voorafgaand aan deze succesvolle nummers zit een nationale voorronde, Melodifestivalen. Door de jaren heen is dit programma uitgegroeid tot een van de grootste televisieprogramma’s van Zweden. Melodifestivalen heeft verschillende vormen gekend voordat het het programma werd dat we vandaag de dag kennen.
