“Big Brother is watching you.” Zelfs als je het boek van Orwell niet gelezen hebt, doet deze uitspraak wel een belletje rinkelen. In de huidige digitale wereld is er veel discussie over de beschikbaarheid en het gebruik van persoonlijke gegevens op het internet.
In Zweden lijkt dit sociale debat echter lang niet zo levendig als elders.
Maken zij zich dan niet druk over hun online privacy?
Als echte chocoladeliefhebber en iemand die al haar hele leven in Zweden komt, ben ik een besliste kladdkaka fan. Kladdkaka is een Zweedse chocoladetaart die van binnen plakkerig en zacht is. Ik heb het ondertussen al heel vaak gegeten bij verschillende Zweedse bakkerijtjes. Nou zijn ze natuurlijk altijd lekker, maar de allerlekkerste versie is te vinden in Ljugarn op Gotland, in een bakkerijtje genaamd Espegards Konditori. Na jaren gevraagd te hebben om het recept is het mij afgelopen zomer – toen ik eindelijk Zweeds sprak – gelukt.
Hetgeen zeggen wat eerder onzegbaar was. Het is de functie van allerlei woorden en labels die we als regenboogtaal kunnen beschouwen. Woorden als homo, gay, queer, aseksueel, panseksueel en transgender hebben hun intrede in het Nederlands gedaan om uiting te geven aan identiteiten die als buiten de norm vallend beschouwd werden. Opvallend is dat bijna al deze woorden geleend zijn uit het Engels, niet zo vreemd misschien, als men zich realiseert dat queeremancipatie een wereldwijde beweging is, waarbij cruciale gebeurtenissen veelal in de Angelsaksische landen plaatsvinden. Bijna over heel Europa is zo een redelijk homogeen regenbooglexicon ontstaan. Behalve in één land. Ver op de Atlantische Oceaan hebben IJslanders, zoals wel vaker, hun eigen woorden voor queer belevingen gevonden.
Zweden staat erom bekend dat het voorop loopt in gendergelijkheid. Dat begint al in de kleuterklas. Zo zijn alle Zweedse scholen verplicht om te streven naar gendergelijkheid in de klas (Shutts et al. 3), maar er zijn ook Zweedse scholen die een extra stap zetten: de zogenaamde genderneutrale scholen. Deze scholen vermijden zoveel mogelijk het gebruik van han/hon (hij/zij) en gebruiken in plaats daarvan het Zweedse onzijdige voornaamwoord hen. Daarnaast passen ze verhalen en liedjes aan om traditionele genderrollen tegen te werken en wordt er geprobeerd gendergebonden gedrag te vermijden (Shutts et al. 4). Hier is veel ophef over ontstaan. Is genderneutraal onderwijs schadelijk voor kinderen?
Gaat het te ver, of is het juist nodig?
In Finland kun je er niet omheen: de Moemins. Je ziet ze op mokken, chocolade, frisdrank en nog veel meer. Toen Tove Jansson in 1945 het eerste Moemin-boek publiceerde, had ze niet kunnen weten hoe groot de impact van deze witte nijlpaard-achtige familie zou zijn. De familie en hun vriendjes hebben de harten van vele kinderen (en volwassen kinderen) veroverd. In 2019 werd een nieuwe serie gelanceerd: Moominvalley. Deze moderne versie van de avonturen van de Moemins, compleet geanimeerd met CGI, werd een ongelooflijk succes en heeft laten zien dat de Moemins waarschijnlijk nog lang een belangrijke plek zullen hebben in de Finse canon. Inmiddels worden de Moemins bijna 80 en dat is reden voor een feestje!
Hier volgt een terugblik op hun geschiedenis.
