Taal

Het verscheepte Deens: IJsland

De drie eilanden op de Noord-Atlantische Oceaan mogen dan wel niet veel gemeen hebben door hun verschillende culturen, volkeren en volkstalen, maar toch was er eeuwenlang iets dat de drie eilanden met elkaar verbond: het Deens. In het algemeen was dit tegen wil en dank. Het succes van het Deens om de harten te veroveren van de Groenlanders, Faeröerders en IJslanders verschilde tamelijk en zeker tegenwoordig begint de afgunst tegenover het Deens in alle drie de voormalige overzeese gebieden te groeien. Dit is echter zeker niet altijd zo geweest; lange tijd nam het Deens een belangrijke plek in het alledaagse leven in. Het was de taal van cultuur, politiek maar vooral die van ontwikkeling. Geen wonder dat op alle drie de eilanden ooit het idee is ontstaan om de volkstaal volledig achter te laten en daarvoor in de plaats het Deens tot nieuwe hoofdtaal te verheffen onder overmoedige Deense ambtenaren en lokale hoge heren. Voor veel van de elites op deze eilanden was het duidelijk dat de eilanden als onderdeel van het Deense koninkrijk maar beter dezelfde taal konden spreken, aangezien ze toch al dezelfde koning dienden en God aanbeden. Toch is dit in geen van de drie gebieden gebeurd en lijkt uiteindelijk de volkstaal, al dan niet na een lange strijd, het te winnen van het Deens. De invloed die het Deens uiteindelijk heeft gehad is echter niet te onderschatten en is blijvend tot de dag van vandaag. In deze driedelige serie zullen alle drie de Noord Atlantische eilanden behandeld worden. Gekeken zal worden naar hoe het Deens verscheept is over de Atlantische Oceaan, hoe het vervolgens ontvangen is door de lokale bevolkingen en of het Deens uiteindelijk écht de kans heeft gekregen om de drie eilanden talig te veroveren. In deze editie wordt gekeken naar het land dat geprobeerd heeft het Deens met klinische precisie weg te poetsen: IJsland.

Dit is Finland en hier spreken we… Zweeds?

In maart 2025 shockeerde de Finse comedygroep KAJ heel Europa door Melodifestivalen – de Zweedse voorselectie voor het Eurovisiesongfestival – te winnen.[1] Met hun humoristische lied over sauna’s lieten ze oud-Eurovisiewinnaar Måns Zelmerlöw achter zich in de finale, en werden ze de eerste act in 27 jaar die Zweden vertegenwoordigde met een Zweedstalig nummer. Een Zweeds nummer voor Zweden gebracht door Finnen – dat klinkt misschien gek, maar in Finland wonen zo’n 280.000 mensen die Zweeds als hun moedertaal spreken, waaronder de jongens van KAJ. Deze zogeheten 'Finlandssvenskar' vormen 5% van de totale bevolking en zijn een prominente minderheid in het land. Ze hebben hun eigen kenmerkende accent, cultuur en identiteit. Waar komen ze vandaan, en voelen ze zich eigenlijk wel Fins?

Hinsegin íslenska frá A til Ö

Hetgeen zeggen wat eerder onzegbaar was. Het is de functie van allerlei woorden en labels die we als regenboogtaal kunnen beschouwen. Woorden als homo, gay, queer, aseksueel, panseksueel en transgender hebben hun intrede in het Nederlands gedaan om uiting te geven aan identiteiten die als buiten de norm vallend beschouwd werden. Opvallend is dat bijna al deze woorden geleend zijn uit het Engels, niet zo vreemd misschien, als men zich realiseert dat queeremancipatie een wereldwijde beweging is, waarbij cruciale gebeurtenissen veelal in de Angelsaksische landen plaatsvinden. Bijna over heel Europa is zo een redelijk homogeen regenbooglexicon ontstaan. Behalve in één land. Ver op de Atlantische Oceaan hebben IJslanders, zoals wel vaker, hun eigen woorden voor queer belevingen gevonden.

Vad fan zeg jij nou?!

Wie een Noordse film of serie kijkt, merkt al snel dat er niet geschroomd wordt om te vloeken en schelden. Ook in het Nederlandse repertoire wordt heel wat af gefoeterd, maar hoe wij ons uiten is anders dan bij onze noorderburen. Ook lijkt schuttingtaal in het noorden iets gebruikelijker te zijn dan hier. Hoe zit dat?