Beeld: Archiefmateriaal
Laten we op een onverwachte plek beginnen, namelijk de Atlantische oceaan. In 1873 zonk Ville du Havre in het midden van de Midden-Atlantische Rug door een botsing met het Britse schip Loch Earn. Veel mensen kwamen die dag om het leven, waarbij onder andere de vier dochters van Horatio Spafford en zijn Noors-Amerikaanse vrouw Anna Spafford. Om te kunnen omgaan met dit verlies, keerde zij zich tot het christendom. In 1881 besloot een groep van achttien mensen om te verhuizen naar Jeruzalem. Ze vestigden zich in het moslim kwartier van de Oude Stad van Jeruzalem, waar zij een gemeenschap stichtten die later bekend zou staan als de Amerikaanse kolonie in Jeruzalem. Een persoonlijke religieuze ervaring stond centraal in de organisatie van de kolonie, en de volgelingen geloofden dat Anna Spafford over speciale krachten beschikte. Men geloofde daarnaast zelfs dat Jeruzalem de plek was waar de Messias op een dag zou aankomen om Davids Rijk op te bouwen, waarvoor zij de uitverkorenen zouden zijn. Zweden lag dus ver in het verleden, en Jeruzalem was de toekomst.
Rond het einde van de negentiende eeuw begon deze religieuze gemeenschap meer mensen aan te trekken, en veranderde de kolonie in een diverse groep. Anna Spafford hield zich intensief bezig met rondreizen binnen de Verenigde Staten, waarbij ze op verschillende plekken de geloofsovertuigingen van de kolonie verspreidde. Een specifieke groep mensen die aanwezig was bij haar bijeenkomst in Chicago voelde zich erg aangetrokken tot Anna’s gemeenschap. Dit leidde er uiteindelijk toe dat een grote groep Zweedse immigranten, onder leiding van Olaf Henrik Larsson, er in 1896 voor koos om zich aan te sluiten bij de Amerikaanse kolonie in Jeruzalem.
Zij waren niet de enige. Larsson stuurde meerdere brieven naar verschillende christelijke gemeenschappen in het Zweedse plaatsje Nås, wat als gevolg had dat ook vanuit Zweden een grote groep mensen naar Jeruzalem verhuisde. Met de komst van deze nieuwe Zweedse wind was er een nieuw tijdperk aangebroken, waarbij de Amerikaanse kolonie officieel veranderde in een Zweeds-Amerikaanse kolonie. De komst van deze groep mensen uit zowel de Verenigde Staten als Zweden, bevorderde de diversiteit binnen de kolonie. De Zweden introduceerden namelijk een nieuwe taal en cultuur.
Het klinkt wellicht alsof de Zweden het dan ook voor het zeggen hadden, maar niets is minder waar. Achteraf gezien stelden Zweedse oud-bewoners dat gedurende het bestaan van de kolonie, de Amerikanen de dominante spelers waren geweest. Veel Zweden die de kolonie later hebben verlaten, beschreven het als een autoritaire organisatie, waarbij ook Anna’s leiderschap werd bekritiseerd. Anna beweerde dat zij openstond voor verschillende meningen binnen de groep, maar uit verschillende getuigenissen blijkt echter dat de leden van de kolonie streng gecontroleerd en gecensureerd werden. Contact met mensen buiten de kolonie was bijvoorbeeld niet toegestaan.
Hoe kan het dan dat deze groep zo lang heeft bestaan? Volgens Yaakov Ariel, professor aan de Universiteit van Carolina, was deze kolonie erg succesvol om twee redenen. Ten eerste waren er duidelijke geloofsovertuigingen die voor een gevoel van saamhorigheid zorgden. Ten tweede gebeurde dit onder leiding van een charismatisch persoon, wiens leiderschap voor een lange tijd door de hele gemeenschap werd geaccepteerd. Rond 1933 kwam het bestaan van de kolonie tot een einde. Nadat Anna stierf in 1923, nam haar dochter Bertha de leiding van haar over.
Onder haar leiderschap veranderde de kolonie in een plek waarbij religie minder centraal stond. Hierdoor voelde Bertha’s volgelingen zich steeds minder verbonden met hun geloof, en voelden steeds meer mensen zich aangetrokken tot de Arabische gemeenschap in Jeruzalem. Dit leidde ertoe dat de kolonie langzaam leegstroomde. Het uit elkaar vallen van de kolonie was voornamelijk voor de Zweedse immigranten een grote tragedie. Veel van hen zijn tot hun dood bij de overblijfselen van de gemeenschap gebleven, ondanks dat de religieuze kolonie niet meer bestond.
Leuk om te weten is dat de Zweedse aanwezigheid in Jeruzalem is vastgelegd door niemand minder dan Selma Lagerlöf, een van de bekendste Zweedse schrijfsters. In 1899 bezocht zij de kolonie, waarbij ze met verschillende Zweden sprak die de transitie van het plattelandse Zweden naar het gemeenschappelijke leven in Jeruzalem hadden doorgemaakt. Wie geïnteresseerd is in zowel een lesje Zweedse geschiedenis als literatuur, is met dit boek dan ook bij de juiste bestemming!
Bronnen
Ariel, Y. & Kark, R. (1996). Messianism, holiness, Charisma, and Community: The AmericanSwedish Colony in Jerusalem, 1881–1933. Church History. https://doi.org/10.2307/3170391
Jerusalem: The Biography, p. 365, Simon Sebag Montefiore, Weidenfeld & Nicolson, 2011. ISBN 978- 0-297-85265-0
The Swedes | A Community in Jerusalem | Articles and Essays | American Colony in Jerusalem, 1870- 2006 | Digital Collections | Library of Congress. (n.d.). The Library of Congress. https://www.loc.gov/collections/american-colony-in-jerusalem/articles-and-essays/acommunity-in-jerusalem/the-swedes/
Geschreven door
