Over de Zweedse burger blijkt verrassend makkelijk veel informatie te vinden. Om te beginnen met een concreet voorbeeld: op de Zweedse website Hitta.se kun je, mits je een beetje Zweeds spreekt of handig bent met Google Translate, behoorlijk wat dingen te weten komen. Er staat allerlei persoonlijke informatie openbaar. Zo vind je op Hitta door alleen een naam in te typen iemands (eerdere) adres, telefoonnummer, geboortedatum, inkomen, met wie zij samenwonen, uitgebreide informatie over het huis (inclusief de geschatte waarde ervan), of zij voertuigen bezitten – zo ja, dan kan je soms zelfs het kenteken vinden. Hoeveel informatie er beschikbaar is verschilt per persoon, maar over het algemeen is het toch wel een héél uitgebreide versie van het ouderwetse telefoonboek. Sterker nog: je kan iemand via deze website zelfs een bloemetje of chocolaatjes sturen! Alsof je daarmee wilt zeggen: “Gefeliciteerd! Ik weet nu alles over je!” Of gewoon heel onschuldig voor iemands verjaardag, natuurlijk. Maar als je niets stuurt, zal diegene nooit te weten komen dat jij al die informatie onder ogen hebt gehad.
Als het zo makkelijk is om al deze gegevens over iemand te vinden, bedenk dan even wat je zou kunnen vinden als je er een beetje moeite in steekt. Met iets simpels als het invullen van je naam en/of persoonsnummer, kun je op de website ratsit.se al iemands inkomstenbelastinggegevens opvragen. Hiervan krijgt die persoon wel melding, maar die gegevens kunnen dan al in andermans handen zijn. En dat hoeven niet per se Zweedse handen te zijn: overal ter wereld kan men met of zonder slimme trucs aan persoonlijke gegevens komen. Met websites als Hitta en Ratsit hoef je niet eens verstand te hebben van computers om allerlei gegevens te achterhalen, om nog maar niet te spreken over sociale media: een leuke vakantie-post voor de een, waardevolle informatie voor de ander.
Zweden staat erom bekend transparant te zijn. In het kader van deze openheid publiceert de Zweedse overheid, zonder haar burgers te raadplegen, veel van hun persoonlijke gegevens online. Hiermee probeert het land onder andere corruptie te voorkomen. Volgens het Zweedse bedrijf MyPrivacy, dat zich specialiseert in online veiligheid, heeft de transparantie ook te maken met de Wet van Jante: niemand is speciaal of beter dan een ander, dus niemand hoeft ook iets te verbergen. Maar soms gaat deze transparantie te ver: in 2017 kwam naar buiten dat het Zweedse Transportstyrelsen een grove fout had gemaakt bij de uitbesteding van gegevensverwerking, waardoor extreem gevoelige informatie bij onbevoegden terecht was gekomen. Het betrof gegevens over allerlei voertuigen, ook die bijvoorbeeld in gebruik waren door mensen in het getuigenbeschermingsprogramma. Uiteraard is dit een extreem geval, maar het geeft wel aan hoe belangrijk het is om stil te staan bij online veiligheid in de gedigitaliseerde wereld.
Wat vinden de Zweden er zelf van? Persoonlijke informatie delen binnen de landsgrenzen is één ding, maar wat als de hele wereld deze ineens kan verkrijgen? Zoals in elk debat zijn er verschillende meningen. Vorig jaar publiceerde Internetstiftelsen een jaarlijks terugkerend rapport, Svenskarna och internet, waaruit naar voren kwam dat acht op de tien Zweden actief probeert zijn privacy te beschermen op het internet. In het rapport van een jaar eerder staat dat negen op de tien Zweedse internetgebruikers zich weleens zorgen maakt over zijn online privacy. Men lijkt er soort onrustig over te worden als het grote bedrijven als Google en Facebook betreft. Een rondje langs forums als Reddit en thelocal.se suggereert dat er ook zeker kritiek is op de openheid en de daarbij horende veiligheidsrisico’s, maar tegelijkertijd lijken sommige Zweden het eigenlijk helemaal niet zo’n big deal te vinden dat hun informatie online staat. Zij vinden dat transparantie de gelijkheid vergroot en het risico op machtsmisbruik vermindert, en helpen daar graag aan mee. Ook zien zij er een economisch voordeel in: de openheid over salarissen zou de loonkloof kunnen verminderen. Anderen noemen de Zweedse transparantie naïef, omdat de wereld nou eenmaal niet alleen uit lieverdjes bestaat en op deze manier cybercriminelen een uitgebreid buffet aan informatie voorgeschoteld krijgen. Een aantal Zweden vindt het vreselijk dat zij geen controle hebben over hun eigen gegevens en dat alles zomaar online wordt gegooid zonder toestemming. Wat nou als je van sommigen niet wil dat ze jou kunnen vinden?
In de Zweedse media is er wel wat aandacht voor privacy, maar dit gaat lang niet altijd over de online kant ervan. Tien jaar geleden publiceerden een aantal Zweedse professoren een opiniestuk in Svenska Dagbladet, waarin zij aandacht schonken aan de negatieve kant van de technologische ontwikkelingen rondom online communicatie en informatieoverdracht. Behalve dit artikel lijken de discussies in de media van toen en nu meer in te gaan op privacy an sich dan specifiek online privacy, terwijl deze twee nauw verwant zijn aan elkaar en online privacy nu juist belangrijker lijkt te zijn dan ooit.
Gebaseerd op de rapporten van Internetstiftelsen van afgelopen jaren zou je zeggen dat de Zweden zo langzamerhand ook peentjes beginnen te zweten als het hun online veiligheid betreft. Tegelijkertijd lijken sommige er op forums heel luchtig over te doen. Van Tetris tot bankzaken; alles gebeurt nu gewoon online, so what? Maar nu het internet een steeds grotere rol gaat spelen in ons dagelijks leven, is het niet verwonderlijk dat mensen soms bang zijn voor het digitale spoor dat zij achterlaten. Of beter gezegd: wie dat spoor volgt.
Bronnen
Editorial. “The Guardian view on a Swedish scandal: the precedence of privacy”. The Guardian, 31-07-2017.
Göran Collste & Iordanis Kavathatzopoulos & Elin Palm. “Struntar regeringen i rätten till personlig integritet?” Svenska Dagbladet, 01-11-2013.
Internetstiftelsen. Svenskarna och Internet 2022. Rapport online beschikbaar.
Marcus Alexandersson, “Nio av tio oroliga för sin integritet på nätet”. Svenska Dagbladet, 26-10-2021.
MyPrivacy. “Why is my personal data online in Sweden?” Online artikel, 15-01-2022.
Geschreven door
