Allereerst de verschillen in het alcoholbeleid van Nederland en van Zweden. De prijzen liggen dus een stuk hoger in Zweden, wat voornamelijk komt door de hoge belastingen. Daarnaast kan je drank waar meer dan 3,5% alcohol in zit alleen kopen in winkels genaamd Systembolaget, die van de overheid zijn. Daar kan je ook niet van kortingen genieten, terwijl er in Nederland regelmatig met kortingen op alcohol wordt gestunt. Tegenwoordig mag de korting op alcohol in Nederland echter niet hoger dan 25% zijn. Om alcohol te kunnen kopen in de Zweedse winkels moet je ook twintig jaar of ouder zijn, al mag je wel alcohol drinken in een restaurant of bar vanaf je achttiende in Zweden, net zoals in Nederland. Als laatste belangrijke verschil mag je in Nederland met meer alcohol in je bloed achter het stuur zitten dan in Zweden. De regels zijn in Zweden dus een stuk strenger dan in Nederland. Wat vinden de Zweden en Nederlanders zelf van de regels?
Om onderzoek te doen naar de meningen van Zweden en Nederlanders over het alcoholbeleid van hun eigen land, heb ik ervoor gekozen zelf een enquête te maken en deze te verspreiden. Ik heb dit via mijn netwerk gedaan (waaronder twee middelbare scholen in Nederland) en ook gebruikgemaakt van Surveyswap (tip!). In Nederland heb ik 177 antwoorden gekregen en in Zweden 57. Aangezien ik uit Nederland relatief meer antwoorden van minderjarigen heb gekregen, heb ik bij de meeste vragen alleen gekeken naar wat de volwassenen hadden ingevuld. Zo kon ik het verantwoord vergelijken met de Zweedse respondenten. Dat zijn natuurlijk niet ontzettend veel antwoorden, maar als ik uitspraken maak over verschillen, zijn dit significante verschillen met een onbetrouwbaarheidsmarge van vijf procent. Waar mogelijk heb ik de resultaten uit mijn enquête vergeleken met andere onderzoeken.
Uit de enquête die ik zelf heb verspreid, blijkt dat er een aanzienlijke groep Nederlanders is die het alcoholbeleid te mild vindt, terwijl er in Zweden een gedeelte is die het beleid te streng vindt. Ook vindt een derde van de Nederlandse respondenten alcohol te goedkoop, terwijl een derde van de Zweedse respondenten alcohol te duur vindt. Daarnaast blijkt dat meer Nederlanders dan Zweden geloven dat het alcoholbeleid gemaakt is om het welzijn van de samenleving te verbeteren, terwijl juist het Zweedse beleid specifiek is bedoeld om de volksgezondheid te verbeteren (Bengtsson).
Ook heb ik gekeken naar de beleving van alcohol. De Zweden en de Nederlanders verschillen over het algemeen niet heel erg in hun mening over alcohol, behalve over twee zaken. Zo vinden minder Nederlanders dan Zweden dat alcohol drinken iemand gezelliger maakt. Ook zien Zweden alcoholverslaving als een minder groot risico dan dat Nederlanders dit doen.
Deze uitkomsten vond ik bijzonder: ik had verwacht dat Zweden alcohol gevaarlijker zouden vinden door het strenge beleid, maar het bleek andersom te zijn. Ik dacht dat een strenger beleid zou leiden tot strengere normen, maar dit is niet het geval. Na opnieuw de literatuur ingedoken te zijn, kwam ik tot de conclusie dat het de andere kant op werkt. Landen waar er losse normen rondom alcohol zijn – zoals Zweden – ontwikkelen een strengere wetgeving om (ernstig) alcoholmisbruik tegen te gaan. Een land als Duitsland of Nederland – waar de normen al streng zijn – hebben geen streng beleid nodig (Anderson et al). Daarom vinden Nederlanders alcohol in Nederland te goedkoop en vinden Zweden hun alcohol te duur.
Er zijn dus verschillen tussen Zweden en Nederland in de normen wat betreft alcohol. In Zweden zijn deze normen losser dan in Nederland. Maar hoe uiten deze normen zich? Wat is het verschil in de consumptie van alcohol tussen de landen?
Op het eerste gezicht lijkt de alcoholconsumptie van Nederlanders juist niet overeen te komen met de strengere normen. Zo hebben meer kinderen onder de vijftien jaar in Nederland al alcohol gedronken dan dat in Zweden het geval is. Wel is minderjarig alcoholgebruik in beide landen de afgelopen paar decennia sterk gedaald. In Nederland vinden nog vrij veel ouders het goed dat hun kind op minderjarige leeftijd alcohol drinkt, maar tegenwoordig wordt dit door minder ouders dan vroeger toegestaan. Dit komt onder andere doordat er meer bekend wordt over de negatieve gevolgen van minderjarig alcoholgebruik (De Looze & Koning). Daarnaast zijn er meer Zweden dan Nederlanders die nooit of zelden alcohol drinken. Ook zijn er minder Nederlanders die alleen alcohol drinken bij speciale gelegenheden. Nederlanders drinken dus vaker en beginnen hier vroeger mee dan de Zweden. Hoe kan dat als er strengere normen zijn in Nederland?
Ten eerste kan het een gevolg zijn van het beleid. Het is niet gek dat Zweden minder vaak drinken, aangezien alcohol gewoon erg duur is. Maar een andere verklaring is dat Nederlanders inderdaad vaker drinken, maar wel gematigd. In Zweden bestaat er namelijk een “traditioneel Scandinavisch intoxicatie-georiënteerd drinkpatroon”: drinken betekent dronken worden (Boekhout van Solingen). Uit mijn enquête kwam ook naar voren dat bijna de helft van de ondervraagde Nederlanders nooit dronken wordt, terwijl dat bij maar 29% van de ondervraagde Zweden het geval is. Dit zou goed een gevolg kunnen zijn van de normen: in Nederland zijn de normen streng, wat lijkt in te houden dat dronken worden afgekeurd wordt. In Zweden lijkt het juist andersom te zijn.
Het lijkt dus in eerste instantie dat alcoholconsumptie in Zweden minder is, maar de dronkenschap is wel reden voor kritiek op het alcoholbeleid. Volgens Anderson et al. focussen moderne vormen van alcoholbeleid zich op het verlagen van de totale consumptie en letten hierdoor niet op ongezonde drinkgewoontes als dronkenschap.
Het alcoholbeleid van Nederland en Zweden verschilt dus, maar de oorzaken en gevolgen hiervan liggen anders dan dat ik eerst dacht. Het beleid is gemaakt naar wat het beste wordt geacht voor de bevolking van een land. Voor Zweden is dit een streng beleid, wat zorgt voor prijzig pimpelen, terwijl je in Nederland betaalbaar kan borrelen. Hoewel de burgers verschillen in mening over het alcoholbeleid, zijn de overheden wel gelijkgestemd: alcohol is iets om van te genieten, maar wel met mate.
Bronnen
Dit is een samenvatting van mijn eigen onderzoek, waardoor sommige zinnen gedeeltelijk of geheel overeenkomen met mijn eigen onderzoek. Verder heb ik veel meer literatuur gebruikt dan waarnaar ik hierin heb verwezen.
Anderson, Peter, et al ed. Alcohol Policy in Europe: Evidence from AMPHORA. The AMPHORA project. 2012. http://amphoraproject.net/view.php?id_cont=45
Bengtsson, Emma, Misskötsamhet på grund av alkohol – En komparativ studie mellan Sverige och Danmark. 2020.
Boekhout van Solingen, Tim, “Het drugsbeleid in Zweden.” Justitiële Verkenningen 8:99 (1999): 69-81.
De Looze, Margreet en Ina Koning, “Alcoholgebruik bij jongeren in Nederland: Van zuipschuit van Europa tot het braafste kind van de klas.” Justitiële verkenningen 43:1 (2017): 88-101.
Eurostat, How alcohol prices vary across the EU. 30 augustus 2021. https://ec.europa.eu/eurostat/en/web/products-eurostat-news/-/ddn-20210830-1 Bezocht 31 januari 2023.
Geschreven door
