Beeld: DR, VRT, NPO 1/NTR & SVT
Vertaling: Bob Walsarie Wolff
Op 5 november 2023 lanceerde de Zweedse publieke omroep SVT de docuserie Historien om Sverige. Op de webpagina wordt deze omschreven als “SVT:s största satsning på historia – någonsin”: SVT’s grootste investering in de geschiedenis ooit. In dit ambitieuze project wordt in tien afleveringen – met behulp van experts, gedegen vooronderzoek, indrukwekkende visuele effecten, atmosferische soundscape en een educatief en verhalend verteltempo – de Zweedse geschiedenis verteld van de steentijd tot vandaag.
Ongeacht het goed doordachte format van de serie heeft deze ook enkele vragen opgeroepen, onder andere over de uitgever. Je hoeft niet lang te kijken voor het duidelijk wordt dat de serie behoorlijk wat inspiratie gehaald heeft uit het Deense Historien om Danmark, in 2017 geproduceerd door Danmarks Radio (DR). De series hebben identieke openingsscènes en dezelfde structuur. Bovendien hebben beide een mannelijke verteller, die de kijkers door de reconstructies meeneemt. In de Zweedse versie is dit acteur Simon J. Berger, bekend van de Noorse serie Exit. In het Deense origineel wordt de kijker meegenomen door Lars Mikkelsen, die in verschillende Deense en internationale films verschenen is.
De situatie rond de export van het Deense concept valt niet op te maken uit de website van de SVT, maar vermoedelijk heeft de Zweedse kabelaar de rechten om een eigen versie te produceren gekocht. De Zweden zijn overigens niet de eerste die de Denen hebben gekopieerd. In het voorjaar van 2022 zond de NTR op NPO 1 Het verhaal van Nederland uit en in 2023 kwam de Vlaamse VRT ook met een eigen versie. Het concept bleef ongewijzigd, met een bekende mannelijke acteur die als verteller optreedt. In de Nederlandse versie is dit Daan Schuurmans, de Vlamingen krijgen Tom Waes te zien. Klaarblijkelijk is het recept een bekend gezicht te kiezen, dat de kijker aanspreekt en als vriendelijk en deskundig gezien wordt – ongeacht in welke rol hij eerder op het witte doek verschenen is.
Als we de feitelijke inhoud vergelijken, is er natuurlijk een overlap tussen de Deense en Zweedse geschiedenis, terwijl er grotere verschillen tussen de Nederlands-Vlaamse en Scandinavische inhoud zijn. Zo’n vergelijking illustreert niet alleen de verschillen en gelijkenissen in de loop der geschiedenis, maar ook dat de geschiedschrijving een narratief is. Het ene moment wordt als historisch keerpunt gezien, het andere wordt buiten beschouwing gelaten. Je kan in tien afleveringen natuurlijk niet alles vertellen, maar de keuzes die hierin gemaakt worden brengen het risico met zich mee het verhaal te verdraaien. De DR kreeg kritiek van deskundigen omdat de laatste aflevering politiek te links zou zijn. In Nederland kreeg de NTR de wind van voren na de aflevering over de bezetting: Nederlanders werden kennelijk afgeschilderd als een volk dat zich op geen enkele manier verzette tegen de Duitse bezettingsmacht. De kritiek wijst uit dat het verhaal niet onschuldig is, maar een constructie. De gebeurtenissen mogen dan wel hebben plaatsgevonden, maar de manier waarop we ze vertellen, vormt de geschiedenis.
Ook al hebben de series zelf wat discussie te weeg gebracht, moet zeker gezegd worden dat ze de complexe loop van de geschiedenis op een relevante manier overbrengen. De series staan bovendien ook niet op zichzelf. In Denemarken werd er bijvoorbeeld een inleiding in de Deense geschiedenis uitgegeven, in samenwerking met DR. Het Zweedse Riksarkivet presenteert het bronmateriaal achter de SVT-serie, wat helpt de geschiedenis levendig en concreet te maken. De NTR produceerde op haar beurt lesstof voor kinderen en daarnaast een Podwalk-app, waarin je in de voetsporen van de geschiedenis kunt lopen terwijl je luistert naar een podcast over de gebeurtenissen op die locatie.
Het verhaal van Het verhaal van… is een verhaal over televisiebedrijven, nationale identiteit en de geschiedschrijving, die absoluut discutabel is. Het verhaal van… is bovendien een voorbeeld van hoe de geschiedenis ook in het heden nog steeds relevant is.
De docentenrubriek van deze editie is in het Deens geschreven door Kristina Krake.
Omdat de redactie besloten heeft alle artikels in Noorderlicht in het Nederlands te publiceren is Kristina’s tekst door Bob Walsarie Wolff vertaald. Hiernaast is de originele Deense tekst te vinden.
Enig verschil in woord- of zinsvolgorde met de vertaling is mogelijk. De schrijffout NOP1 (NPO 1) is in vertaling gecorrigeerd.
Geschreven door
