Beeld: Rick van Staten // Foto’s banner: Bob Walsarie Wolff
Tot en met 1952 werd midzomeravond jaarlijks gevierd op 23 juni. In 1953 werd besloten dit te veranderen, zodat de viering beter in de werkweek zou passen. Sindsdien is midzomerdag op een zaterdag tussen 20 en 26 juni, en midzomeravond op de vrijdagavond ervoor. Het huidige feest staat bekend om het dansen om de midzomerpaal op vrolijke liedjes. Maar het feest heeft in de loop der jaren veranderingen ondergaan, waarvan ook niet alle bekend zijn.
De geschiedenis van midzomer
Zowel de midzomerpaal als de viering zelf stammen af van een viering uit Noord-Europa, waarbij de komst van de lente en de bloeiende natuur werd gevierd. Het midzomerfeest bestaat al eeuwen, maar het is onduidelijk hoe oud het feest is en hoe het vroeger werd gevierd.
Midzomer was in het verleden een christelijke feestdag. De oude datum voor midzomerdag is 24 juni, wat samenvalt met St. Jansdag. Deze dag is vernoemd naar Johannes de Doper. In de agrarische Zweedse samenleving – in Zweden was hier sprake van tussen de middeleeuwen en het begin van de twintigste eeuw – werd midzomer gevierd. Zweden was toen protestant. Het is niet bekend of midzomer gevierd werd voordat Zweden christelijk werd.
Na het begin van de zestiende eeuw werd midzomer binnen de agrarische samenleving vooral geassocieerd met magische krachten. Men geloofde dat planten deze nacht magische krachten hadden en dat er bovennatuurlijke wezens actief waren. Er werd geloofd dat geneeskrachtige planten extra krachtig waren en daarom werden deze gedurende deze nacht geplukt. Het was daarnaast gebruikelijk voor vrouwen om zeven of negen bloemen te plukken en deze onder hun kussen te leggen: dan zouden zij dromen over de man met wie ze later zouden trouwen. Vandaag de dag zijn bloemen nog steeds belangrijk: veel vrouwen en meisjes dragen tijdens midzomer een krans van bloemen op hun hoofd. Deze krans is een symbool van wedergeboorte en vruchtbaarheid.
Ook van de dauw op midzomerdag werd geloofd dat deze speciale krachten had. Als je er op blote voeten in zou lopen, zou je het hele jaar door sterk en gezond blijven. Daarnaast werd de dauw ook opgevangen om ziekten te genezen en om brood en bier gedurende het jaar goed te laten gisten. Er waren zelfs op sommige plekken speciale midzomerbronnen die mensen bezochten om het water te drinken, in de hoop gezondheid en kracht te verkrijgen.
De bekendste traditie, die we vandaag de dag ook nog kennen, is het dansen om de midzomerpaal, een paal versierd met bladeren en bloemen. Hiervan wordt veel gedacht dat het een overblijfsel is van een oud vruchtbaarheidsfeest ter ere van de zonnewende, waarbij de paal een fallussymbool was. Maar eigenlijk is er heel weinig bekend over oude midzomervieringen en is die gedachte dus niet te bevestigen. De midzomerpaal komt waarschijnlijk uit Duitsland en is gedurende de middeleeuwen naar Zweden gekomen. Soms wordt hij ook wel meiboom (majstång in het Zweeds) genoemd: het Zweedse werkwoord att maja betekent ‘versieren met bloemen en groen’.
De huidige viering
Midzomer is inmiddels geen kerkelijke feestdag meer. Vandaag de dag vieren de Zweden deze dag vooral met vrienden. De huidige manier van de viering is ongeveer halverwege de negentiende eeuw ontstaan. Vanaf die tijd werd er al om een midzomerpaal gedanst en vanaf de twintigste eeuw werd het feest wat speelser. Zo veranderden de liedjes die tijdens midzomer werden gezongen. Een voorbeeld hiervan is het nummer “Små grodorna”, een nummer dat over kikkers gaat en waarbij de mensen als een kikker om de paal heen springen.
Tijdens midzomer wordt er ook volop gegeten. Dit wordt gedaan in de vorm van een smörgåsbord: een buffet bestaande uit koude gerechten. Gebruikelijke onderdelen van de maaltijd zijn haring, verse, nog niet volgroeide, aardappelen en de eerste aardbeien van het jaar met slagroom. Wat ook veel gegeten wordt is jordgubbstårta, een taart die bedekt is met slagroom en aardbeien. Daarnaast wordt er gedronken: voornamelijk bier en brandewijn. Tijdens het drinken worden er drinkliederen gezongen.
Voor elke toost wordt er een lied gezongen en als je eenmaal stopt met drinken, mag je daarna niet meer meedoen.
Na het eten worden er spelletjes gespeeld. Er worden vooral familiespellen gespeeld, ook wel femkamp genoemd. Er worden klassieke spellen gespeeld zoals zaklopen, maar er worden ook nieuwe spellen verzonnen. Zo ook variaties op het populaire werpspel Kubb. Dat wordt dusdanig veel gespeeld dat er veel eigen versies van Kubb zijn ontstaan (waaronder ook drankspelvariaties), waardoor discussies over de regels niet ongebruikelijk zijn.
Andere Scandinavische landen
Midzomer wordt ook gevierd in Denemarken, Finland en Noorwegen. In Noorwegen en Denemarken heet het feest echter geen midzomer, maar St. Hansdag, ook vernoemd naar Johannes de Doper. Op St. Hansavond, wat elk jaar op 23 juni gevierd wordt, is het gebruikelijk om een vuur aan te steken.
In Finland is midzomer erg belangrijk en wordt het vaak gevierd met een bezoekje aan de sauna, een midzomervuur en net als in Zweden met verse aardappelen, haring en de eerste aardbeien van het jaar. De midzomerpaal is in Finland minder gebruikelijk dan in Zweden, maar wordt bijvoorbeeld op Åland wel gebruikt.
Midzomer is een van de bekendste feestdagen van het Noorden en het is zeker de moeite waard om zo‘n viering een keer mee te maken. Hoewel midzomer veelal in de vriendenkring gevierd wordt en veel winkels en restaurants die dag gesloten zijn, worden er ook openbare evenementen georganiseerd waarbij je bijvoorbeeld met veel mensen om een midzomerpaal kan dansen. Het is dan natuurlijk leuk als je de nummers een beetje kent, maar zo niet zijn er genoeg Zweden aanwezig die de danspasjes kennen om na te doen.
Geschreven door
