Nieuwjaarsdag staat bij mijn ouders in het teken van opruimen en schoonmaken. Alle kerstdecoraties worden naar beneden gehaald en de kerstboom staat binnen no time bij het grofvuil. Een nieuw jaar betekent voor hen een frisse start en een schoon huis, en ze zijn niet de enige Nederlanders die er zo over denken. Toch moet ik zeggen dat het een beetje pijn deed toen ik op 1 januari thuiskwam in een leeg huis. De gezelligheid van de feestdagen had van mij best wat langer mogen duren, helemaal omdat we nog midden in een lockdown zitten. Voor dit jaar is het al te laat, maar volgend jaar ga ik de feestdag tjugondag Knut bij ons thuis instellen. Door deze feestdag, die in verschillende delen van Scandinavië (vooral in Zweden en Finland) wordt gevierd, kan de kerstboom namelijk tot 13 januari blijven staan.
Hoe is tjugondag Knut ontstaan?
Er was eens een Deense prins Knut Lavard die op 7 januari 1131 door zijn neef Magnus werd vermoord, zodat deze zijn plek op de troon kon verzekeren. Knut werd later heilig verklaard door de Katholieke kerk en zijn sterfdag werd naar hem vernoemd. Knut was een populaire heilige tijdens de middeleeuwen waardoor zijn sterfdag in een soort feestdag veranderde. Er ontstonden verschillende tradities waaronder de knutgubbe (knutmannetje) die langs de huizen ging om lekkernijen rond te brengen.
Knuts dag was een onafhankelijke feestdag tot de 17e eeuw toen de kerstperiode in Scandinavië van 13 tot 20 dagen werd verlengd. Knuts dag werd naar 13 januari verschoven waardoor het samenviel met het einde van de kerstperiode. Deze 20e dag na kerst, tjugondag jul, werd in die tijd ook gevierd. De tradities van de twee feestdagen werden samengevoegd, de knutgubbe hielp nu bijvoorbeeld om kerst uit het huis te verjagen. Sindsdien wordt de dag vooral tjugondag Knut genoemd en gezegdes als ‘tjugondag Knut körs julen ut’ en ‘Knut driver julen ut’ (Knut verdrijft de kerst) werden welbekend.
Hoe wordt tjugondag Knut nu gevierd?
Tegenwoordig wordt tjugondag Knut niet meer in grote getalen en heel uitbundig gevierd. Toch wordt er op verschillende plekken en overal net op een andere manier nog bij de feestdag stilgestaan. Gezinnen komen bij elkaar om samen te vieren dat de kerstperiode is afgelopen. Nadat er rond de kerstboom is gedanst, vindt er een heuse Julgransplundring (letterlijk vertaald plundering van de kerstboom) plaats: de kerstboom wordt leeggehaald, alle versiering wordt opgeborgen en de laatste kerstlekkernijen worden opgegeten. Hier en daar wordt de knutgubbe er nog bijgehaald en soms krijgen kinderen nog cadeautjes. Er bestaan ook tradities waarbij peperkoekhuisjes kapot worden geslagen en vervolgens natuurlijk ook worden opgegeten. Als laatste traditie wordt de boom naar buiten gegooid en is de kerstperiode officieel afgelopen.
Dus ruim die verdwaalde kerstbal op en kruip nog even lekker op de bank met een warme choco en het laatste pak kerstkransjes, vandaag is de allerlaatste dag dat we ons nog even in de kerstsferen mogen wanen. Hierna is het tijd om het achter ons te laten en met frisse moed aan het nieuwe jaar te beginnen. De toekomst ziet er voorlopig misschien nog niet zo rooskleurig uit, maar gelukkig is het over 346 dagen alweer kerst! Als je dan tjugondag Knut viert kan die gezelligheid dus 20 dagen duren!
Fijne Knut!
Geschreven door
