Illustraties: Rick van Staten
Vroegmoderne geschiedenis
Vóór de twaalfde eeuw was Finland een heidense regio waar een vroege variant van het Fins gesproken werd. Rond het begin van de dertiende eeuw kwamen de Zweden op kruis-tocht naar Finland om het geloof te verspreiden en de Finse gebieden te annexeren. De Zweedse bevolking groeide, maar er was te weinig beschikbaar land. Daarom stichtten ze nederzettingen aan de oostkust van Finland, die zich vervolgens richting het zuiden uitbreidden. Gedurende de veertiende eeuw emigreerden veel Zweden, aangemoedigd door de overheid, naar deze nederzettingen. Hiermee werd Zweeds de taal van de bovenklasse, de regering en het onderwijs van Finland, terwijl het Fins voor de onderklasse was. Men moest Zweeds leren om toegang te krijgen tot onderwijs en de onderklasse te ontstijgen. De elite in de
steden was grotendeels Zweedstalig, terwijl op het platteland het Fins dominant bleef. Zo kon het gebeuren dat – hoewel in 1900 slechts 13% van de bevolking Zweeds sprak – in de regio rond hoofdstad Helsinki meer Zweeds dan Fins werd gesproken.
In 1808 en 1809 werd de Finse Oorlog uitgevochten tussen Zweden en het Keizerrijk Rusland, als onderdeel van de Napoleontische oorlogen. Deze oorlog werd door Zweden verloren, en daarbij raakte het Finland voorgoed kwijt. Vanaf de Vrede van Fredrikshamn in 1809 tot de Oktober-revolutie in 1917 was Finland een autonoom groothertogdom binnen het Russische Rijk. Ook de eilandengroep Åland, waar 95% van de bevolking Zweeds sprak, werd onderdeel van Rusland.2 Gedurende deze periode werd de Finse taal steeds belangrijker en ontstond er een Finse nationalistische beweging. De leiders van deze beweging waren van huis uit Zweedssprekend, maar wilden zich afzetten tegen zowel de Zweedse als Russische kolonisatoren. Een prominente denker van deze beweging was Johan Vilhelm Snellman. Hij verdiepte zich in nationalistische theorieën en vond dat de Finse identiteit beschermd moest worden om de toekomst van het land vast te stellen. Deze nieuwe Finse cultuur kon alleen gecreëerd worden als het Fins de onderwijstaal werd. Toen eind 1917 de Oktoberrevolutie in Rusland plaatsvond, greep Finland zijn kans om een eigen land te worden, en op 6 december 1917 werd Finland onafhankelijk. Hierna brak al snel een burgeroorlog uit tussen de sovjetgezinde ‘Roden’ en de antisocialis-tische ‘Witten’, die uiteindelijk werd gewonnen door de Witten.
Moderne geschiedenis
Na de burgeroorlog waren de banden tussen Finland en Zweden bekoeld. Tijdens de burger-oorlog waren de Zweden Åland binnengevallen, oorspronkelijk om de eilanden te annexeren, maar om hun reputatie te beschermen beweerden ze dat ze gekomen waren om de Zweedstalige bevolking te beschermen. Na de burgeroorlog, in 1919, werd er op Åland een referendum ge-houden waarin 95% van de bevolking stemde voor aansluiting bij Zweden. Toch besloot de Volkenbond, de voorloper van de Verenigde Naties, in 1921 dat Åland deel moest blijven van Finland. Dit was waarschijnlijk te danken aan het slimme onderhandelen van enkele Finse politici en het feit dat Åland in 1920 volledige autonomie kreeg. Zweden was hier niet blij mee.
Onder invloed van deze bekoelde banden ontstond er een taalstrijd in het land. De twee talen waren bij het opstellen van de grondwet in 1919 gelijkgesteld, maar de Finstalige bevolking was verdeeld over welke nieuwe rol het Zweeds in de samenleving moest krijgen. Het grootste deel van het onderwijs op de universiteiten werd nog altijd in het Zweeds gegeven, ondanks dat de meeste studenten al decennialang van Finstalige komaf waren. Uiteindelijk werd een compro-mis bereikt waarbij delen van de universiteiten Zweedstalig
mochten blijven. Toch bleef de taalstrijd gedurende de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw een belangrijk politiek onder-werp in de Finse samenleving. Er werd veel geprotesteerd,
tweetalige borden werden beklad en op de Finlandssvenska feestdag werden er stenen gegooid naar de feestvierders. Dit kwam pas tijdens de Tweede Wereldoorlog ten einde, toen de twee taalgroepen zich samen verenigden tegen de dreiging van buitenaf. Tijdens de Winteroorlog vochten de Finlandssvenskar samen met de Finstaligen tegen de Russische agressor. Na deze oorlog werd het Finlandssvenska ‘parlement’ Folkting opgericht. Het Folkting heeft als missie: ‘het bevorderen van de rechten van de Zweedstalige bevolking en de positie van de Zweedse taal in Finland.’ Het fungeert als een parlement, maar heeft voornamelijk een raadgevende functie. Alle politieke partijen die Zweedstalige werkzaamheden uitvoeren zijn hierin vertegenwoordigd en verstrekken samen adviezen over kwesties die de Zweedstalige bevolking aangaan. Hiermee leek de taalstrijd voorgoed voorbij te zijn.
Finlandssvenska identiteit
In de naoorlogse periode begon het aantal Finlandssvenskar af te nemen. Geschat wordt dat zo’n 60.000 Finlandssvenskar tussen 1945 en 1976 naar Zweden emigreerden. Ook werden tweetalige gezinnen steeds gewoner, waardoor veel Finlandssvenskar tegenwoordig een Zweedstalige en een Finstalige ouder hebben. Hierdoor neemt het gebruik van de taal af. Toch blijft het Zweeds een belangrijke positie innemen binnen de Finse samenleving: gemeenten in Finland krijgen een tweetalige status als 8% van de inwoners Zweedstalig is. In 2015 woonde 9% van de Finlandssvenskar in een eentalige Zweedstalige gemeente (alleen op Åland), 39% in een tweetalige gemeente met een Zweedstalige meerderheid, 49% in een tweetalige gemeente met een Finstalige meerderheid en 3% in eentalige Finstalige gemeenten. De tweetalige gemeenten bevinden zich nog altijd aan de west- en zuidkust van Finland in de provincies Österbotten en Nyland. 5,1% van de Finse bevolking stond in 2024 geregistreerd als Zweedstalig, een cijfer dat al jaren stabiel lijkt te blijven.
In de tweetalige gemeenten mogen de taalgroepen in hun eigen taal met de autoriteiten communiceren en moeten alle mededelingen zowel in het Fins als het Zweeds gedaan worden. Alle straatnaamborden zijn tweetalig, met de meerderheidstaal bovenaan. Er bestaan Zweedstalige basisscholen, middelbare scholen en een Zweedstalige universiteit in de stad Turku. Er worden Zweedstalige boeken uitgegeven, Zweedstalige kranten gedrukt, en de nationale omroep Yle heeft een Zweedstalig tv-kanaal en twee radiozenders. Zelfs de super-markttijdschriften met recepten worden in de Zweedstalige gebieden in het Zweeds gedrukt.
Kortom, de taal is overal in deze regio’s zichtbaar. Op 6 november viert men de ‘Zweedse dag’ met feesten en evene-menten om de Zweedse taal te vieren en te promoten. Daarnaast is er een politieke partij, Svenska folkpartiet i Finland genoemd, die met 9 zetels in het Finse parlement de Zweedstalige bevolking vertegenwoordigt, en vaak mee-regeert. Sinds 1918 bestaat er een Zweedstalige brigade bin-nen het Finse leger, wat voordelig is voor de Finlandssven-skar, aangezien in Finland een algemene dienstplicht geldt.
Hoewel de hevige taalstrijd na de Tweede Wereldoorlog afnam, laait het debat over de rol van het Zweeds in Finland nog steeds op. Alle kinderen in Finland leren op school verplicht Fins en Zweeds. Voor de Finstalige bevolking betekent dit dat zij vier jaar lang, zes uur per week Zweeds krijgen; omgekeerd geldt dit voor de Zweedstalige bevolking met het Fins. De meeste Finlandssvenskar spreken zo goed Fins dat sommige Finstaligen het leren van Zweeds als nutteloos beschouwen, vooral degenen die ver van de Zweedstalige gebieden wonen. Zij noemen het Zweedse onderwijs pakkoruotsi, oftewel ‘gedwongen Zweeds’. Ook vinden sommige Fins-taligen dat ze in vier jaar niet genoeg Zweeds leren om de taal daadwerkelijk goed te kunnen beheersen. Sommigen willen daarom dat Zweeds een keuzevak wordt. De voorstanders van Zweeds onderwijs vinden dat het leren van de taal zorgt voor een sterker gemeenschapsgevoel met Scandinavië, en dat het voor de Finlandssvenskar mogelijk moet blijven om bij officiële instanties hun moedertaal te kunnen gebruiken. Deze nieuwe kleine taalstrijd blijft een belangrijk debat in de Finse samenleving, en beide kampen hebben sterke argumenten.
Ondanks dit debat vinden veel Finnen de Zweedstalige scholen van groot belang. De meeste tweetalige gezinnen, en soms ook Finstalige gezinnen, sturen hun kinderen naar Zweedstalige scholen, omdat dit ze extra kansen biedt in een land waar het Fins toch al de grootste taal is. Ook kan het makkelijker zijn om tot een Zweedstalige vervolgopleiding toegelaten te worden dan tot een Finstalige. Daarom ligt het aantal aanmeldingen bij Zweedstalige scholen naar schatting 10% hoger dan het aantal officieel als Zweedstalig geregistreerde kinderen. Dit komt deels ook doordat er in de bevolkingsstatistieken geen rekening gehouden wordt met de twee-taligheid van het land. Men wordt bij de geboorte als Fins- of Zweedstalig geregistreerd. Het werkelijke aantal Zweedstaligen in Finland ligt daarom waarschijnlijk enkele procentpunten hoger dan de officiële 5,1%.
Finnen of Zweden?
Regelmatig krijgen de Finlandssvenskar de vraag of ze zich Fins of Zweeds voelen. Dat is een lastige vraag die ik als buitenstaander niet zomaar durf te beantwoorden. Toch zijn er wat inzichten waarmee we een beeld kunnen vormen. In het Finlandssvenska bestaan er twee woorden voor ‘Finnen’. Finlandssvenskar hebben een Fins paspoort en noemen zich daarom Finländare, maar ze zijn geen Finnar, dat zijn de Finstalige Finnen. Toen ik in 2019 op uitwisseling was in Finland en in een Zweedstalig gezin woonde, leerde ik al snel dat je de Finlandssvenskar niet moet vragen voor welk ijshockeyteam ze zijn; dat is Finland en absoluut niet Zweden. Dit geldt ook voor andere internationale evenementen, zoals de Olympische Spelen en het Eurovisiesongfestival. Over het algemeen kan gesteld worden dat Finlands-svenskar zich identificeren als Finnen met een andere taalachtergrond. Het woord Finlandssvensk is echter wel exclusief en wordt bijvoorbeeld niet gebruikt voor Zweden die naar Finland geëmigreerd zijn. Zij worden simpelweg svenskar i Finland genoemd.3 Hoewel de Finlandssvenskar voldoen aan de criteria van een aparte etnische groep, wordt er in de samenleving niet op die manier over hen gesproken. Dit is een gevoelig onderwerp waarover geen duidelijke conclusie te trekken is. De Finlandssvenskar zijn diep verweven met de Finse cultuur, ondanks hun minderheidspositie. Een voorbeeld hiervan is het belangrijkste Finse exportproduct: de tekenfiguren ‘de Moemins’.4 Deze zijn door de Finlandssvenska Tove Jansson bedacht, maar vertegenwoordigen Finland op het wereldtoneel.
Het gesproken Zweeds van de Finlandssvenskar verschilt op bepaalde vlakken van het Zweeds in Zweden. Het accent is duidelijk herkenbaar en klinkt een beetje als Zweeds gesproken met een Finse tongval. Dat komt doordat het Finlandssvenska minder zangerig is dan het Zweeds, de ‘r’ altijd rollend wordt uitgesproken en de ‘sj’-klank in het Finlandssvenska als ‘sh’ wordt uitgesproken in plaats van als een soort zachte g. Daarnaast worden bepaalde Finse woorden en uitspraken letterlijk vertaald naar het Zweeds en wordt Finse slang gebruikt. In het Finlands-svenska bestaan verschillende dialecten, die ruwweg in vier grote groepen kunnen worden ingedeeld. Deze taal-kenmerken komen ook terug in de muziek van Finlands-svenska artiesten, zoals de comedygroep KAJ, die in 2025 voor Zweden aan het Eurovisiesongfestival deelnam. Zij zongen in hun eigen dialect, het dialect van Vörå, een dorp met zo’n 6.000 inwoners.
De Finlandssvenskar balanceren al eeuwenlang tussen twee culturen en talen, waarbij ze enerzijds hun Zweedse wortels behouden en anderzijds volledig deel uitmaken van de Finse samenleving. De deelname van KAJ aan het Eurovisiesongfestival van 2025 is een belangrijk voorbeeld van hoe deze gemeenschap niet alleen haar eigen identiteit viert, maar ook bredere erkenning krijgt binnen Scandi-navië. De groep heeft nog nooit zoveel in de aandacht gestaan als nu. Of het nu gaat om hun bijdrage aan de Finse politiek, hun literaire en muzikale succes-sen, of hun unieke positie binnen de Scandinavische talen: de Finlandssvenskar blijven een fascinerend en levendig onderdeel van Finland – én Zweden. Nåjaaaaa!5
Woordenlijst
Finlandssvensk(a) – Iets of iemand die uit de Zweedstalige regio in Finland komt.
Finlandssvenska – Het accent/ dialect dat in de Zweedstalige regio in Finland gesproken wordt.
Finlandssvenskar – Meervoud: de Zweedstalige Finnen.
Finländare – Allen met een Fins paspoort.
Finnar – Finstalige Finnen.
Svenskar i Finland – Geboren Zweden die naar Finland geëmi-greerd zijn.
1 – Zie ook ‘Het succes van Melodifestivalen’ van Daniek Visser uit de voorjaarseditie van 2022/2023.
2 – Zie ook ‘De vergeten gebieden van Scandinavië: Åland’ van Bob Walsarie Wolff uit de najaarseditie van 2023/2024.
3 – Om die verwarring te voorkomen heb ik ervoor gekozen om in dit artikel de Zweedse termen aan te houden en geen vertaling te gebruiken.
4 – Zie ook ‘De Moemins: Van tekening tot televisie’ van Luca Bos uit de voorjaarseditie van 2022/2023.
5 – Een belangrijke uitroep uit het nummer ‘Bara bada bastu’ van KAJ. Betekent zoiets als ‘Nou ja’ of ‘Ach ja’.
Bronnen
BBC World Service (Director). (2022, October 24). Living in two languages in Finland – BBC World Service [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=WHiUr-lGSI8
Fennomani. (2020). In Wikipedia. https://sv.wikipedia.org/w/index.php?title=Fennomani&oldid=47610726
Finland. (2025). In Wikipedia. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Finland&oldid=1295387834
Finland’s language strife. (2025). In Wikipedia. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Finland%27s_language_strife&oldid=1273175821
Finne, finländare eller finlandssvensk? Det här behöver du veta om det tvåspråkiga Finland. (2025, March 15). Svenska Yle. https://yle.fi/a/7-10074191
Finnish Civil War. (2025). In Wikipedia. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Finnish_Civil_War&oldid=1294298895
Finnish language. (2025). In Wikipedia. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Finnish_language&oldid=1293810839
Finska språkstriden. (2021). In Wikipedia. https://sv.wikipedia.org/w/index.php?title=Finska_spr%C3%A5kstriden&oldid=49305743
Nåja. (2017). In WikiWoordenboek. https://nl.wiktionary.org/w/index.php?title=n%C3%A5ja&oldid=3357052#Zweeds
Obligatorisk svenskundervisning i Finland. (2025). In Wikipedia. https://sv.wikipedia.org/w/index.php?title=Obligatorisk_svenskundervisning_i_Finland&oldid=57208923
Geschreven door
