Foto banner: Andreas Bardell
Beeld: Rick van Staten
Het idee voor Gävlebocken ontstond in 1966. Toentertijd had Gävle twee stadscentra, waarvan het centrum genaamd Söder minder populair was. Met de bok van stro wilde men ervoor zorgen dat meer Zweden hun kerstinkopen in Söder zouden doen. Wie het precies bedacht heeft, is onbekend, omdat de notulen van het bestuur van Söder van dat jaar ontbreken. Er zijn een paar opties. Het kan de reclameman Stig Gavlén geweest zijn. Een andere mogelijkheid is Harry Ström die deel uit maakte van de koopmannenvereniging. Het kan ook Inga Ivarsson geweest zijn. Zijn familie bezat Edsbyverken, een bedrijf dat eerder ’s werelds grootste ski’s en ’s werelds grootste stoel uit had geleend aan de koopmannen van Söder. Een grote bok van stro zou een logische bijdrage van deze familie geweest kunnen zijn.
Wat wel zeker is, is dat Stig Gavlén de eerste schets van Gävlebocken op een servet in de lunchroom Lido in Söder getekend heeft . Zijn broer, Jörgen Gavlén, bouwde samen met collega’s de bok van 1966, die op Slottstorget tentoongesteld werd. Deze heeft zo’n 10.000 kronen gekost – wat vandaag de dag ongeveer €860 is – en werd betaald door Harry Ström. Gävlebocken heeft zijn eerste decembermaand op de valreep overleefd: om 00:00 in het nieuwe jaar werd hij in brand gestoken. De dader is gevonden en opgepakt.
De jaren erna is het steeds spannend geweest of Gävlebocken het einde van de decembermaand zou halen. Hij heeft een hoop meegemaakt: de kerstbok is meerdere jaren in brand gestoken, op verschillende momenten, zoals rond Kerst of Lucia. Ook is hij door toeschouwers kapotgemaakt. In 1979 maakte de bok zelfs beide dingen mee: hij is opgebrand voordat hij af was, is vervolgens opnieuw opgebouwd en daarna kapotgemaakt. Op 3 december 2005 is hij door twee mannen verkleed als kerstmannen in brand gestoken met brandende pijlen, en op 23 december 2009 hebben hackers bewakingscamera’s uitgezet zodat hun brandstichting niet gefilmd kon worden. In 2010 heeft Gävlebocken een poging tot ontvoering overleefd: er waren plannen gemaakt om hem met een helikopter naar Stockholm te ontvoeren. Maar niet alleen de mens heeft het op de bok gemunt: in 2023 werd hij kaalgevreten door vogels.
Om de pogingen tot vernieling te voorkomen zijn er ook de nodige maatregelen getroffen. Hij wordt beveiligd met een hek, vrijwilligers en camera’s, maar niet alle camera’s zijn voor de bewaking: het is mogelijk om via een livestream de opbouw te volgen en daarna in de gaten te houden of Gävlebocken nog overeind staat. Daarnaast is hij ook op de sociale media aanwezig, namelijk op Facebook, Instagram en X. Hij heeft daar eigen accounts en voor de liefhebbers wordt zijn voortgang daar bijgehouden.
Met de bouw van Gävlebocken is ook een wereldrecord behaald, namelijk van de hoogste bok van stro. De grootste versie was zestien meter hoog en werd in 1993 gebouwd. Meestal is hij wat kleiner, namelijk dertien meter. Jaarlijks wordt er een houten frame gebouwd, deze wordt geïmpregneerd om te beschermen tegen houtrot en insecten. Ook worden er stromatten gemaakt, die vervolgens in het frame geplaatst worden. Het bouwen van de matten en het frame is geen kleine klus: hiervoor worden er duizend bouwuren gerekend.
De bouwers van de bok hebben elkaar in de loop der tijd afgewisseld. Eerst werd hij gebouwd door de vereniging van koopmannen genaamd Söders Köpmän, later door Naturvetenskapliga föreningen från Vasaskolan en daarna weer door Söders Köpmän. Vanaf 1986 bouwen de verenigingen allebei een eigen bok, die op hetzelfde plein tentoongesteld worden.
Vandaag de dag wordt er niet alleen in Gävle een grote bok tentoongesteld. Sinds halverwege de jaren negentig van de vorige eeuw wordt er jaarlijks in Örebro een bok van sparrentakken gebouwd en sinds 2012 heeft Reykjavík ook een eigen bok, die al meerdere keren in brand is gestoken.
Elk jaar is het weer spannend of Gävlebocken de maand december overleeft. Hoewel het zonde is dat hij regelmatig vernield wordt, zorgt de extra bekendheid wellicht wel voor meer aandacht en toeristen. Het is vanuit Nederland ook leuk om in de decembermaand de livestream en de sociale media in de gaten te houden, om zo als eerste op de hoogte te zijn van het lot van Gävlebocken.
Update:
De bok van 2024 werd op 1 december geplaatst en heeft de feestdagen overleefd! Op 2 januari 2025 is de bok afgebouwd.
Wel werd op 13 december een video van een brandende bok verspreid, maar dit bleek een met AI bewerkte nepvideo te zijn.
Geschreven door
