Foto: Kaartin Jääkärirykmentti – Guard Jaeger Regiment, Facebook 23-01-2024
Oorlogen tussen Finland en Rusland staan, hoewel discutabel, vooral te boek als Finse overwinningen: er zijn nog steeds russen met PTSS door de Säkkijärven polkka. Bovendien, het leger van Finland is, voor een land van zo’n 5,5 miljoen mensen, absurd groot en tot de tanden bewapend. In de tabel een kleine vergelijking.
Waar Nederland de afgelopen jaren de krijgsmacht enigszins links heeft laten liggen (de helft van de Finse Leopards zijn Nederlandse tweedehandsjes), heeft Finland de defensie-uitgaven vergroot. Een deel van die verklaring is simpel. Nederland is al vanaf het begin lid van de Noord Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO). Finland was dat, tot voor kort, niet. Het welbekende Artikel 5 van het NAVO-verdrag gold dus niet voor deze Russische westerburen, en daarom was Finland grotendeels op zichzelf aangewezen in geval van een grootschalige invasie zoals we die in Oekraïne zien.
| Nederland | Finland | |
| Soldaten | 16 000 | 280 000a |
| Reservisten | 4 000 | 870 000b |
| Leopard tanks | 18c | 200 |
| Houwitsers | 50d | 643 |
b: Excl. dienstplichtigen met ‘civiele plaatsing’.
c: Geleased van Duitsland.
d: De helft staat in opslag en is niet klaar voor direct gebruik.
Daarom is Finland voorbereid. En niet zonder reden. In de afgelopen duizend jaar zijn de Russen Finland zo’n twintig keer binnengevallen. Met andere woorden, zo’n beetje om de generatie is het raak. En de timer staat op nul: de laatste keer was tijdens de Tweede Wereldoorlog, inmiddels ruim tachtig jaar geleden. Daarna, sinds de Koude Oorlog, is Finland neutraal geweest. Hoewel heel Europa een sterk gevoel van dreiging had – aan beide kanten van het IJzeren Gordijn – voelde Finland die nog net een tandje zwaarder als neutrale buur van de Sovjet-Unie. Ook in het sinds jaar en dag neutrale Zweden was de dreiging voelbaar, waarna het land het voor menig Scandinavist bekende totalförsvaret opzette. Ook Finland had een dergelijk beleid van totale verdediging (in het Fins: Kokonaismaanpuolustus1). Het leger werd gemoderniseerd en verder opgebouwd, en de civiele verdediging werd versterkt. Elke Fin moest precies weten hoe te reageren bij oorlog of waar te schuilen bij een mogelijke aanval. Zelfs in het alledaagse was de totale verdediging niet weg te denken. Ter illustratie: in een openingsfilm van de metro van Helsinki uit 1982 wordt expliciet benoemd dat de stations ook als schuilkelder kunnen dienen.
Finland was, als neutraal land, bovendien een belangrijke speler in de diplomatie tussen Oost en West. Met name in de Helsinki-akkoorden van 1975 speelde Finland, de naam verraadt het al, een cruciale rol als mediator tussen de twee machtsblokken. Het Akkoord van Białowieża en daarmee uiteenvallen van de Sovjet-Unie was voor veel landen het startschot van het afbrokkelen van de verdediging. Zeker omdat de NAVO bleef bestaan waande het westen zich in een stabiele positie. Met het machtige Amerika achter zich verschoven de prioriteiten, en zeker met de oostwaartse uitbreiding van de NAVO leek het allemaal de goede kant op te gaan. Zelfs het neutrale Zweden liet de teugels behoorlijk los.
Maar in Finland? Daar is de paranoia nooit écht verdwenen. Die dertienhonderd kilometer lange grens verdween niet, het enige verschil is dat die beer aan de andere kant nu simpelweg Russisch is, in plaats van een Venäjän Neuvostoliittolainen2. Natuurlijk is het wel duidelijk dat Finland, met name na de val van de Sovjet-Unie, een westerse blik had. In 1995 werd het land lid van de EU, en bovendien was Finland in 2002 één van de eerste twaalf Eurolanden. Militaire samenwerking bleef echter uit. Tóch bleef Finland voorbereid. De dienstplicht is er nooit afgeschaft, en elk jaar gaan zo’n 27 duizend Finnen voor minimaal een half jaar harmaissa3. Na afloop kunnen ze als reservisten, afhankelijk van plaatsing op vrijwillige basis, elk jaar opnieuw trainen. Munitie en wapens worden bovendien thuis bewaard. Echter, na de val van het IJzeren Gordijn veranderde de Finse militaire strategie: van een all-in guerrilla-achtige aanvalsstrategie zoals die tijdens de Winteroorlog, naar het verdedigen van de belangrijkste doelen, met name de kustgebieden en de grote steden als Helsinki, Turku en Tampere.
Rond 2010 begonnen de spanningen weer op te lopen. De toenemende provocaties uit Rusland baarden Helsinki zorgen, en de Kokonaismaanpuolustus werd afgestoft. Sterker nog: de totale verdediging werd toen al gemoderniseerd en versterkt. In 2011 werd bijvoorbeeld een wet aangenomen die stelt dat elk nieuw gebouw met meer dan 1200m2 vloeroppervlak een eigen schuilkelder moet hebben. Toen in 2014 de Krim geannexeerd werd, was dit voor Finland reden genoeg om de oude plannen uit de kast te trekken. De schuilkelders van Helsinki, welke in vredestijd dienstdoen als onder andere parkeergarages, speelplaatsen en sportcentra, kunnen binnen 72 uur klaargemaakt worden en dan aan ruim 900 duizend mensen (bijna anderhalf keer de bevolking van de stad) veiligheid bieden. Met al deze voorbereidingen kan men zich afvragen waarom 24 februari 2022 toch een keerpunt voor de Finse neutraliteit was.
Dit ligt grotendeels aan de publieke en politieke opinie. Waar de neutraliteit eerst als voordeel gezien werd – zowel door Finland als de NAVO – en van grote betekenis is geweest met bijvoorbeeld de Helsinki-akkoorden, werd de situatie te onvoorspelbaar. Hoewel het Verdrag van Lissabon ook een clause van wederzijdse verdediging aan het Verdrag van de Europese Unie heeft toegevoegd (artikel 42.7), gaat dit een stuk minder ver dan artikel 5 van het NAVO-verdrag. Waar de NAVO militaire assistentie garandeert, doet de EU dat niet. Zodoende zagen Finland en Zweden simpelweg geen andere uitweg meer. De totale verdediging was niet meer genoeg om de hongerige Russische beer te stoppen, stelde minister van Buitenlandse Zaken Pekka Haavisto. Zekerheid kon alleen nog door de NAVO geboden worden, stelde premier Sanna Marin.
Op 4 april 2023 werd onder begeleiding van het volkslied de Finse vlag gehesen in Brussel, Bergen (België) en Norfolk (Virginia, VS), en kwam er daarmee een eind aan zeventig jaar neutraliteit. De NAVO kreeg er dertienhonderd kilometer directe grens met Rusland bij. Maar wat betekent dit nou eigenlijk voor het Finse leger? Kort door de bocht, ze staan er niet meer alleen voor. Mocht er oorlog komen en daarmee onze generatie aan de beurt zijn, is Finland tenminste niet op zichzelf aangewezen. Het veiligheidsgevoel van Finland is toegenomen, maar wat betekent dit in de praktijk? President Poetin heeft al duidelijk gemaakt dat, in een oog-om-oog maatregel, Rusland troepen aan de grens zal zetten als de NAVO dit doet. Afgelopen winter werd Finland overspoeld door migranten aan de grens met Rusland, waarna deze volledig gesloten werd uit angst voor een hybrideaanval. Daarnaast is de Finse golf tussen Helsinki en Tallinn nu een NAVO-binnenzee, waardoor de hoofdsteden in geval van oorlog mogelijk belangrijkere doelen van Russische schepen uit Vyborg en Sint-Petersburg zijn.
Finland ziet Rusland als de grote vijand, en op 24 februari 2022 was de maat vol.
Rusland ziet de NAVO als de grote vijand, en op 4 april 2023 voegde Finland zich daarbij.
Finland zag zich liever afstandig, maar op 24 februari 2022 zag men geen andere uitweg.
Rusland zag Finland liever afstandig, maar op 4 april 2023 zag men de grens optrekken.
Finland is klaar voor Rusland.
Is Rusland klaar voor Finland?
1. Letterlijk: ‘Algehele verdediging des lands’
2. Russische Sovjet
2. Letterlijk: ‘In het grijs’. Hiermee wordt bedoelt in uniform te gaan, ofwel in militaire dienst.
Bronnen
Consolidated Version of the Treaty on European Union, 202 OJ C § V.2.2.42 (2007). http://data.europa.eu/eli/treaty/teu_2016/art_42/oj/eng
Helsingin pelastuslaitos. (z.d.). Väestönsuojat Helsingissä. Pelastustoimi. Geraadpleegd 21 maart 2024, van https://pelastustoimi.fi/helsinki/palvelut/vaestonsuojelu-helsingissa/vaestonsuojat-helsingissa
Kaupunkiliikenne Oy (Regisseur). (1982). Mennään metrolla. Geraadpleegd 22 maart 2024, van https://www.youtube.com/watch?v=WBlPuog7fJ0
Nieuwsuur (Regisseur). (2022, augustus 20). Waarom Finland klaar is voor een Russische invasie. https://www.youtube.com/watch?v=cP8V22hcUi0
Puolustusministeriö. (z.d.). Puolustusselonteot. Puolustusselonteot. Geraadpleegd 21 maart 2024, van https://www.defmin.fi/ministerion_teemat/puolustusselonteot
The North Atlantic Treaty, § 5 (1949). https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_17120.htm
Wikipedia. (2024a, maart 23). List of equipment of the Finnish Army—Wikipedia. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_equipment_of_the_Finnish_Army
Wikipedia. (2024b, maart 23). List of equipment of the Royal Netherlands Army. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/ List_of_equipment_of_the_Royal_Netherlands_Army
YLE. (2024, januari 11). Östgränsen stängd i ännu en månad: ”En stängning är fortfarande nödvändig”. YLE Uutiset (Ruotsiksi). https://svenska.yle.fi/a/7-10048882
Geschreven door
